Η διήγηση του δαιμονισμένου των Γεργεσηνών φανερώνει
με ανάγλυφο τρόπο την φύση του Κακού. Ο Χριστός κάνει στο δαιμόνιο μια τρομερή
ερώτηση: «Τί ὄνομά σοι;». Για την ιουδαϊκή νοοτροπία, το όνομα ενός
πράγματος ή ενός όντος εκφράζει την ουσία του, και το αρχαίο απόφθεγμα «nomen est omen» (το
όνομα είναι ένας οιωνός) βλέπει μέσα στο όνομα την έκφραση του προσώπου
και της τύχης του. Η ερώτηση του Ιησού σήμαινε λοιπόν: «Ποιος είσαι, ποια είναι
η φύση σου, το κρυμμένο είναι σου;». Και το δαιμόνιο απαντά: «Λεγεών ὄνομάμοι, ὅτι
πολλοί ἐσμεν».
Αυτό το απότομο πέρασμα από τον ενικό στον πληθυντικό,
από το «μοι» στο «ἐσμέν», αποκαλύπτει την δράση του Κακού μέσα στον κόσμο: το
αθώο ον πού δημιουργήθηκε από τον Θεό, μέσα στην εύθραυστη και μη συνειδητή
ακόμη ενότητά του, θραύεται, σπάζει σε κομμάτια μεμονωμένα, και αυτό είναι η
κόλαση. Ο ελληνικός Άδης, όπως και ο εβραϊκός Σεόλ σημαίνουν και οι δύο αυτόν
τον σκοτεινό τόπο, όπου η μοναξιά καταντά τον άνθρωπο στην ακραία πτωχεία του
δαιμονικού αυτοαπομονωτισμού (solipsisme). Θα μπορούσαμε
να παραστήσουμε τον Άδη σαν ένα κλουβί κατασκευασμένο από καθρέπτες· μέσα εκεί
δεν μπορεί κανείς να δει παρά το δικό του πρόσωπο, πού πολλαπλασιάζεται επ’
άπειρον και κανένα άλλο βλέμμα δεν έρχεται να το κοιτάξει.
Το να μη βλέπεις παρά τον εαυτό σου σημαίνει να
χορταίνεις από αυτόν μέχρι ναυτίας, μέχρι πού να παθαίνεις οντολογικό λόξυγγα.
Τα κοπτικά Αποφθέγματα του αγίου Μακαρίου δίδουν μια
συναρπαστική περιγραφή αυτής της μοναξιάς. Οι δέσμιοι είναι δεμένοι πλάτες με
πλάτες, και μόνο μια μεγάλη προσευχή των ζωντανών τους χαρίζει μια στιγμή
αναπαύσεως: «Όσο χρόνο διαρκεί ένα ανοιγόκλεισμα των ματιών βλέπουμε τις μορφές
μας ο ένας του άλλου...».
Αντιθέτως, απέναντι σ' αυτή την δράση του Κακού, ο
Απόστολος Παύλος παρουσιάζει την δράση του Καλού, του Χριστού: «ὅτι εἷς ἄρτος (ο
Χριστός) ἕν σῶμα οἱ πολλοί ἐσμεν»· και μέσα στην ευχαριστιακή
κοινωνία γίνεται το εν από όλους που «ἀνεκεφαλαιώθησαν ἐν Χριστῷ» κατά
την εικόνα της τριαδικής κοινωνίας· ο Θεός, ένας και ταυτόχρονα τριάς, η ενότης
μέσα στο πολλαπλούν.
Παύλος Ευδοκίμωφ